تحلیل گراف
معرفی کوتاه پروژه گراف
یکی از مهم‌ترین مواردی که باعث می‌شود یک پروژه، چشم‌انداز روشنی داشته باشد و برای سرمایه‌گذاری جذاب شود، این است که برای حل یک مشکل مهم، یک راهکار مناسب ارایه کند؛ گراف (Graph) دقیقا از چنین ویژگی‌ای برخوردار است.
این پروژه که توکن آن با نماد GRT در بازار رمزارزها معامله می‌شود، بستری است برای جمع‌آوری، پردازش و در نهایت، طبقه‌بندی داده‌ها در فضای بلاک‌چین، آن هم به صورت غیرمتمرکز. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در هر ثانیه، 289 هزار گیگابایت داده تولید می‌شود، داده‌هایی که حاصل رد و بدل کردن ایمیل، تعاملات در شبکه‌های اجتماعی، وب‌گردی مردم سراسر جهان و … است. این داده‌ها می‌تواند کلید حل بسیاری از مشکلات اصلی بشریت، مانند غذا، محیط زیست و … باشد، اما به شرطی که در گام نخست، به درستی جمع‌آوری، پردازش و دسته‌بندی بشوند. حال که اهمیت و قابلیت گراف برایتان روشن شده است، نوبت بررسی دیگر موارد مربوط به این پروژه است.
تیم پروژه گراف
تیم پشت این پروژه، جمعی از کاربلدترین متخصصین پروژه‌هایی مانند اتریوم ، دیسنترالند و … است که حدود 7 سال بر روی این پروژه زمان گذاشته‌اند تا به مرحله اجرایی برسد. خروجی این تیم، ابزاری است که می‌تواند به شبکه‌های (بلاک‌چین) مختلفی متصل شود، داده‌ها را پردازش و ذخیره کند و در صورت نیاز، میان آن‌ها منتقل کند. این امر فرصتی بی‌نظیر را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند تا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی (dApp) بسازند که قابلیت استفاده از داده‌های شبکه‌های مختلف را دارند، قابلیتی که برای پلتفرم‌های نسل جدید DeFi و Web 3.0، حیاتی است.
در حال حاضر گراف از شبکه‌های مطرحی مانند اتریوم، IPFS، زنجیره هوشمند بایننس، سولانا، پالیگان و فانتوم پشتیبانی می‌کند.
در مجموع با توجه به اهمیت و گسترش نمایی صنعت داده و نیز مزایای گراف (چه از نظر فنی چه کسب و کار)، کاملا منطقی است اگر بخشی از سبد سرمایه‌گذاری خود را به این پروژه اختصاص دهید.
هستۀ اولیه (هم‌بنیان‌گذاران) تیم شامل سه تن از متخصصین مجرب حوزه‌های داده، API، بلاک‌چین و ابزارهای توسعه نرم‌افزار است. این سه نفر یعنی یانیو تال (Yaniv Tal) به عنوان سرپرست پروژه، برندن رامیرز (Brandon Ramirez) به عنوان سرپرست تحقیقات و ینیس پلمن (Jannis Pohlmann)، پروژه گراف را رسما در 2018 آغاز کردند.
سوابق حرفه‌ای آنان شامل همکاری با شرکت‌ها و موسسات مطرحی مانند بنیاد اتریوم، اپن‌زپلین (OpenZeppelin)، دیسنترالند، بانک بارکلیز (Barclays)، میول‌سافت (Mulesoft) و … است.
همۀ اعضای هستۀ اولیه پروژۀ graph ، در زمینه‌های مهندسی سابقۀ فعالیت دارند و پیش‌از راه‌اندازی گراف، به مدت 5 تا 8 سال با یکدیگر همکاری داشته‌اند. به‌طورمشخص تال و رامیرز در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) تحصیل کرده و در شرکت میول‌سافت همکار بوده‌اند. شرکت میول‌سافت یک توسعه‌دهنده ApI بود که بعدا توسط یک شرکت بزرگ‌تر، یعنی سلزفورس (Salesforce) خریداری شد.
نکات فنی و عملکردی گراف (Graph)
فناوری و ساختار به‌کاررفته در پروژه گراف، 6 بخش دارد:
1. ایندکسرها (Indexers) :
هرکسی می‌تواند با سهام‌گذاری 100هزار GRT (توکن بومی پروژه گراف)، به عنوان یک گرداننده گره (Node operator) یا همان ایندکسر در شبکه مشارکت کند. وظیفه‌ی این نودها اسکن شبکه برای یافتن داده‌های موردنظر و نیز طبقه‌بندی آن است که درنهایت منجر به ایجاد یک زیرگراف (Subgraph) می‌شود. زیرگراف‌ها درواقع مجموعه‌داده‌هایی هستند که با ارائه رابط‌های برنامه‌نویسی اپلیکیشن (API) به توسعه‌دهندگان، به آن‌ها دسترسی لازم برای استفاده از داده‌های موردنیازشان را می‌دهند.
برای استخراج داده‌های مطلوب، کافی است که توسعه‌دهنده به‌کمک زبان GraphQL، یک درخواست (Query) برای داده مورنظرش به API بدهد.
پاداشی که ایندکسرها دریافت می‌کنند به دو صورت است:
1. کارمزد درخواست (Query Fee) که توسعه‌دهندگان به ایندکسرها می‌پردازند.
2. پاداش ایندکس‌کردن (Indexing Reward) که خود شبکه به آن‌ها پرداخت می‌کند.
به منظور اطمینان از اینکه ایندکسرها، داده‌های درست را به توسعه‌دهندگان برسانند، دو سازوکار پیش‌بینی شده‌است:
الف ) بازه زمانی ذوب‌شدن (Thawing Period) :
طی این مدت 28روزه، پاداش ایندکسرها در شبکه قفل یا منجمد (Freezed) است و امکان برداشت آن را نخواهندداشت. طی این مدت، مشخص می‌شود که آیا آن ایندکسر خطاکار است یا نه.
ب ) اسلشینگ (Slashing) :
درصورتی‌که تشخیص داده شود یک گره (ایندکسر) درحال آسیب‌زدن به شبکه است و داده‌های نادرست ارسال می‌کند، بسته به میزان خطای آن، همه یا بخشی از دارایی استیک‌شده آن، به‌نفع شبکه ضبط می‌گردد.
2. کیوریترها (Curator) :
وظیفه این دست از بازیگران شبکه، این است که تعیین کنند داده‌ها و محتویات کدام زیرگراف، برای ارائه به یک توسعه‌دهنده بهتر است. این فرآیند ازطریق علامت (Signal) دادن به ایندکسرها انجام می‌شود. کیوریترها از طریق سهام‌گذاری توکن‌های GRT خود در یک زیرگراف، این علامت‌دادن را انجام می‌دهند؛ هرچه میزان GRT استیک‌شده در یک ساب‌گرف بیشتر باشد، به معنای اعتبار و کیفیت بیشتر آن است.
درآمد و پاداش کیوریترها، به‌صورت درصدی از کارمزد درخواست (Query Fee) پرداخت‌شده به ایندکسرها خواهد بود.
علی‌رغم اینکه مجازات کیوریتورها معنایی ندارد، اما بازهم دو دلیل وجود دارد که باعث می‌شود آن‌ها زیرگراف‌هایی را به ایندکسرها معرفی کنند که داده‌های معتبرتر و بهتری دارند :
الف ) طبیعتا هرچه کیفیت یک زیرگراف بیشتر باشد، تعداد بیشتری از کیوریتورها آن را معرفی خواهندکرد، بنابراین تعداد درخواست‌های ارسالی به سمتش و درنتیجه درآمد کیوریتورها بیشتر خواهد شد.
ب) برداشت (Withdrawal) و نیز سپرده‌گذاری (Deposit) در زیرگراف‌ها، مشمول نوعی مالیات (کارمزد) است که کیوریتورها باید بپردازند. بنابراین باید سعی کنند پیش از انتخاب یک زیرگراف برای سپرده‌گذاری در آن و علامت‌دهی، کم و کیف آن زیرگراف را به‌خوبی بسنجند.
3. مصرف‌کنندگان (Consumers) :
کسانی مانند توسعه‌دهندگان نرم‌افزارها، ارائه‌دهندگان خدمات و … که به داده‌ها نیاز دارند.
4. تفویض‌کنندگان (Delegators) :
کسانی که تمایل به مشارکت در شبکه و کسب سود دارند، اما به هردلیلی نمی‌خواهند درگیر راه‌اندازی و اجرای یک گره شوند. این افراد توکن‌های GRT خود را دراختیار ایندکسرهای فعال قرار می‌دهند و درصدی از پاداش ایندکسرها را کسب می‌کنند.
5. فیشرمن‌ها (Fishermen) :
به‌نوعی می‌توان نقش آن‌ها را مشابه نیروی انتظامی دانست. وظیفه آنان تشخیص وجود خطا در داده‌های ارسالی از سمت یک ایندکسر به سمت یک مصرف‌کننده است.
6. داوران (Arbitrators) :
به عنوان قاضی عمل می‌کنند. پس از اینکه فیشرمن‌ها وجود خطا در داده‌های یک ایندکسر را گزارش کردند، داوران تصمیم می‌گیرند که آیا واقعا آن گره (ایندکسر) از قصد شبکه را مختل کرده‌است یا نه. درصورت رای به اخلال عمدی، سازوکار اسلشینگ فعال خواهدشد.
اکوسیستم (شراکت‌ها و همکاری‌ها، سرمایه‌گذارها، کامیونیتی و …)
گراف از حیث سرمایه‌گذاری و همکاری نیز وضعیت بسیار خوبی دارد، شرکت‌هایی مانند Coinbase، DCG وFabric Ventures به حمایت و سرمایه‌گذاری در این پروژه پرداخته‌اند. هم‌چنین پروژه‌های بلاک‌چینی مطرحی مانند Chainlink، Uniswap، Aragon، Aave، Livepeer و Decentraland، در فهرست همکاران و شرکای Graph قرار دارند.
در کنار جذب سرمایه و گسترش همکاری‌ها، تیم گراف توجه زیادی به تقویت جامعه (Community) خود نیز دارد. چندی پیش با معرفی برنامه وکلای مدافع گراف (Graph Advocates)، مدیران پروژه اعلام کردند که افراد می‌توانند به صورت داوطلبانه با گراف همکاری کنند و از طریق تولیدمحتوا، برگزاری رویداد در شهر خود و …، توجه مردم را به اهمیت و کاربردهای Web 3.0 و پروژه گراف جلب کنند.
بازار سرمایه
در زمان عرضه اولیه (ICO) گراف که در اکتبر 2020 انجام شد، قیمت هر توکن آن تنها 3 سنت بود. در زمان نگارش این مقاله، قیمت هر GRT برابر 36 سنت است و با ارزش بازاری حدود 1.65میلیارد دلار، سهم گراف از کل ارزش بازار رمزارزها، حدود 0.1 درصد است. حجم معاملات روزانه GRT نیز درحدود 37میلیون دلار است که باتوجه به ارزش بازارش، نقدشوندگی خوبی دارد.
بیشترین و کمترین قیمتی که تاکنون GRT به خود دیده‌است (ATH و ATL)، به‌ترتیب 2.84 و 0.3 دلار است. البته درکل گراف با داشتن نرخ نوسانی معادل 1.1، رمزارز پرنوسانی محسوب نمی‌شود.
اقتصاد توکن GRT و نحوه توزیع آن
درابتدا 10 میلیارد توکن GRT ضرب (mint) شده بود. درحال‌حاضر حدود 4.7 میلیارد GRT در گردش و قابل خریدوفروش است.
درهرسال حدود 3درصد توکن جدید ایجاد و به‌صورت پاداش ایندکس‌کردن، ارائه می‌شود. ازسوی‌دیگر سالانه 1درصد از کارمزدهای درخواست (Query Fee) و مالیات برداشت (Withdrawal Tax)، سوزانده می‌شود. بنابراین هرچه استفاده از خدمات گراف بیشتر شود، کارمزدهای درخواست و به‌تبع آن مقدار سوزانده‌شده نیز افزایش می‌یابد.
توزیع توکن‌های GRT به صورت زیر سهمیه‌بندی شده‌است:
- 1. جامعه (Community): 35درصد
- 2. تیم و مشاوران اصلی: 23درصد
- 3. حامیان اولیه: 17درصد
- 4. حامیان: 17درصد
- 5. شرکت اج‌ان‌نود (Edge&Node) که شرکت مادر گراف است: 8درصد
مزایا و فرصت‌ها
1. پروژه گراف فراهم‌کننده یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌ها برای نسل سوم وب است.
2. درحال‌حاضر هیچ رقیب قابل‌توجهی برای گراف وجود ندارد.
3. هرسه هم‌بنیان‌گذاران پروژه، پیش‌از این سابقه همکاری و پیشبرد پروژه‌های موفقی را دارند.
4. اکوسیستم قدرتمند
5. برنامه‌های حمایتی گوناگون جهت تقویت اکوسیستم و جامعه (Community) پروژه
معایب و ریسک‌ها
1. سیاست توزیع توکن با تورم نسبتا زیاد (در میان‌مدت)
2. درحال‌حاضر تنها تراکنشی که در لایه دوم (شبکه پالیگان) انجام می‌شود، پرداخت‌های مصرف‌کننده به ایندکسرها (Query Fee) است.
